Het blijft een merkwaardige zaak dat we sommige woorden onzijdig noemen, andere mannelijk en weer andere vrouwelijk. Merkwaardig omdat een mannelijk woord in een andere taal plots vrouwelijk kan worden en andersom. Omdat er nogal wat woorden zijn waar de indeling in mannelijk of vrouwelijk volkomen willekeurig lijkt. En merkwaardig bijvoorbeeld ook omdat sommige woorden door veel Nederlanders als mannelijk worden beschouwd en in Vlaanderen als vrouwelijk.
Zoals vaker het geval is bij merkwaardige dingen geldt ook hier dat we daar in de regel geen last van hebben. Of een woord nu mannelijk of vrouwelijk is, of beide, of onzijdig maakt in het dagelijkse spraakgebruik meestal bijzonder weinig uit. Het wordt pas vervelend als je naar zo’n woordje wilt verwijzen wanneer je het woordgeslacht niet kent. Om je dag wat op te fleuren zijn wij graag bereid je haarfijn uit te leggen hoe je de kans op fouten beperkt houdt en daarmee goede sier maakt bij je lezers of toehoorders.
Onzijdig
We beginnen extreem simpel. Je wist ongetwijfeld al lang dat onzijdige woorden te herkennen zijn aan het bijbehorende lidwoord ‘het’. Het Nederlands kent vele duizenden onzijdige woorden, dus de nu volgende opsomming is zeer onvolledig: schaap, gemaal, postkantoor, minderwaardigheidscomplex, boek, gezegde, concert, product, beest, konijn, enzovoort.
Vreemd genoeg gebruiken we een mannelijk verwijswoord (namelijk ‘zijn’) als we naar een onzijdig woord verwijzen. Dus:
Het konijn heeft zijn voer niet opgegeten.
Het gemaal heeft zijn beste tijd gehad.
Mannelijk of vrouwelijk
Driewerf helaas kun je aan de meeste woorden niet zien of ze vrouwelijk of mannelijk zijn of dat dat onderscheid niet bestaat. Want ook die categorie woorden is niet gering. Om het woordgeslacht te achterhalen zul je het woord dus even op moeten zoeken in het Groene Boekje.
Onze Taal geeft op zijn of haar website aan waar je vrouwelijke woorden aan kunt herkennen, maar vertelt er direct bij dat daar altijd weer uitzonderingen op zijn. Woorden die eindigen op -schap zijn bijvoorbeeld vaak vrouwelijk, zoals vriendschap. Maar het is wel degelijk ‘het waterschap’. (Niet te verwarren met waterschaap trouwens.)
Er zijn ook heel wat woorden die soms mannelijk zijn en soms vrouwelijk. Denk aan het woordje leerling. Of directeur, of artiest. Het geslacht hangt dan simpelweg af van de context waarin het gebruikt wordt.
Een ingewikkelde categorie betreft bedrijfsnamen. Bedrijven hebben het recht zich niets aan te trekken van spellingregels. Wij hadden onszelf dus best De Heren van Copij mogen noemen. Elk bedrijf mag zelf bepalen of de bedrijfsnaam mannelijk, vrouwelijk of onzijdig is, al zal niet iedere inschrijver bij de KvK daar uitgebreid over hebben nagedacht.
Onderstaande voorbeelden zijn in principe dus allemaal juist:
De Boer-gevelstenen trakteerde haar medewerkers op een bord lauwe hutspot.
Adelaar Bijenwas trakteerde zijn medewerkers op een boekenbon.
MTA uit Zeeland gaf haar klanten een druipend vette gevulde koek.
Testje
Misschien voel je intuïtief wel aan of een woord mannelijk of vrouwelijk is, of wellicht kun je dit veel beter beredeneren dan wij. In dat geval kun je je kunsten vertonen via onderstaand mini-testje. De juiste antwoorden tref je wanneer je enige tijd naar beneden scrolt.
- groenteburger
- hiphopcultuur
- hobbezak
- meervoudsvorm
- meervoudsvorming
- gayscene
- art-decostijl
- klassenjustitie
- dictatuur
- dienstensector
De antwoorden tref je hieronder.
Je bent nu ongeveer halfweg.
Antwoorden
- groenteburger m
- hiphopcultuur v
- hobbezak m
- meervoudsvorm m
- meervoudsvorming v
- gayscene m/v
- art-decostijl m
- klassenjustitie v
- dictatuur v
- dienstensector m