De Heren zijn erg zuinig op hun boekencollectie en proberen ezelsoren, scheuren, krassen en koffievlekken te voorkomen. Dat gaat meestal goed, behalve bij het Groene Boekje. Daar zijn de gebruikssporen, ondanks onze voorzichtigheid, niet te missen. Het is met afstand onze meest geraadpleegde bron … en dat is helaas ook te zien.
Het Groene Boekje is het meest gezaghebbende standaardwerk voor de Nederlandse spelling. De nieuwste editie verscheen in 2015, 150 jaar na de eerste Woordenlijst der Nederlandsche Taal.
Bekijk deze webpagina van de Taalunie om allerlei interessante vragen en antwoorden te lezen over de nieuwste editie van het Groene Boekje (2015). Ze leggen bijvoorbeeld uit waarom het woord ’typfout’ aan de woordenlijst is toegevoegd, naast ’typefout’.
Groen? Ja, wat? Hoezo?
Als iemand in 1865 de Woordenlijst der Nederlandsche taal wilde raadplegen en een ander net iets dichter bij dit boekwerk in de buurt was, had het weinig zin hem of haar te vragen om het Groene Boekje aan te reiken. Het boekje was namelijk helemaal niet groen. Dus werd het ook niet zo genoemd. Pas bij de zevende druk, bijna vijftig jaar later, verscheen de Woordenlijst met een groene kaft. Dit was kennelijk zo afwijkend en bijzonder dat men het het Groene Boekje is gaan noemen.
Concurrent
Gedurende enkele decennia heeft ons keurige Groene Boekje concurrentie gehad van een naamgenoot, geschreven door de Libische dictator Khadafi. De verwarring zal in de praktijk niet zo groot geweest zijn, omdat Khadafi’s versie zich niet of nauwelijks bezighield met spellingkwesties van het Nederlands.
Het is wel curieus dat uitgerekend de naam van een dictator die een eigen groen boekje schreef op alle mogelijke manieren gespeld wordt: Khadafi, Kaddafi, Gadaffi, Ghadafi, Khadaffi, etc. etc.
Wie bepaalt eigenlijk wat de goede spelling is?
‘Het Groene Boekje is samengesteld door de Commissie Spelling in samenwerking met het Instituut voor Nederlandse Lexicologie’, lezen we in het boekje. Wat de juiste spelling van het Nederlands is, wordt dus bepaald door deze zogenoemde Commissie Spelling. Echter, of het wenselijk is dat deze Commissie Spelling zich over nieuwe spellingwijzigingen moet buigen, wordt bepaald door de ministers van Nederland en Vlaanderen die samen het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie vormen.
De Taalunie was zo vriendelijk ons enige toelichting te verstrekken: ‘De Taalunie heeft sinds 2005 de uitdrukkelijke opdracht gekregen dat er niets aan de spellingregels veranderen mag. Dat gebeurt dus ook niet.’ Toch is er in 2015 een nieuwe editie van het Groene Boekje gekomen. ‘In 2015 is de inhoud van het Groene Boekje geactualiseerd, maar de regels zijn niet veranderd.’
Voor spellingonderwerpen doet de Taalunie dus een beroep op de Commissie Spelling. Deze commissie houdt zich momenteel voornamelijk bezig met het actueel houden van de woorden op Woordenlijst.org.
Wat staat er niet in?
Het Groene Boekje is eigenlijk opmerkelijk handzaam. Het komt vrijwel nooit voor dat je het boekje tevergeefs raadpleegt en toch is de woordenlijst in kwantitatieve zin maar een heel kleine selectie van de totale Nederlandse woordenschat, ongeveer 10 procent. Oftewel, men zou met ‘gemak’ een tiendelige serie kunnen maken bij de volgende druk. Er ontbreken vooral heel veel samenstellingen. Het Groene Boekje geeft vaak een paar voorbeelden en de gebruiker snapt dat naar analogie daarvan de samenstelling die het boekske niet gehaald heeft op dezelfde manier geschreven moet worden.
In het Groene Boekje (2015) staan bijvoorbeeld wel de samenstellingen ‘huizenbouwproject’, ‘huizenhoog’ en ‘huizenmarkt’, maar ontbreken ‘huizenbouw’ en ‘huizenprijs’.
Bij elke nieuwe editie sneuvelen er helaas ook ouderwetsche woorden die niet meer gebruikt worden. Laat staan dat iemand nog weten wil hoe je die moet schrijven.